Ορθόδοξη Νηστεία
( Ετυμολ ) νηστεύω = νη- + ἐσθίω
Ή Ορθόδοξη Χριστιανική ζωή είναι ασκητική , ένας αγώνας να ελευθερωθούμε από το ζυγό της αμαρτίας και την κυριαρχία των παθών , μία προσπάθεια να φθάσουμε με τη χάρη του Κυρίου στον αγιασμό και στη θέωση . Στον αγώνα αυτό σημαντικότατη θέση κατέχει και ή νηστεία .
Ή νηστεία είναι εντολή του Θεού αρχαιότατος θεσμός της Εκκλησίας· όπλο από τα βασικότερα της εν Χριστώ ζωής . Με τη νηστεία πού κάνουμε :
• αποκρούουμε τις επιθέσεις του διαβόλου
• χαλιναγωγούμε τις άτακτες επιθυμίες της σάρκας
• καθαρίζουμε την ψυχή μας από τα διάφορα πάθη
• αποδιώκουμε τους αισχρούς λογισμούς
• βοηθούμαστε στην προσευχή
• ενισχυόμαστε στον αγώνα για την απόκτηση των χριστιανικών αρετών.
Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες του Κανονικού Δικαίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, νηστείες ονομάσθηκαν οι ημέρες κατά τις οποίες οι πιστοί οφείλουν να απέχουν από τις ηδονές του βίου και ορισμένων τροφών και ποτών. Κατά τον Κ. Ράλλη νηστείες καλούνται οι υπό της Εκκλησίας θεσπισμένες ημέρες « καθ΄ας οι πιστοί εν πνευματική συντριβή και μετάνοια οφείλουν να ανυψούν το πνεύμα προς τον Κύριον δια νεκρώσεως της σαρκός, απεχόμενοι των ηδονών του βίου και ωρισμένων βρωμάτων και ποτών » .
Στη διδασκαλία του Ιησού αναφορές στη νηστεία γίνονται στις ακόλουθες ευαγγελικές περικοπές:
• Στο κατά Ματθαίον Κεφ: 6, 9
• Στο κατά Μάρκον Κεφ: 2
• Στο κατά Λουκά Κεφ: 5,
• Γένεσις 2,16-17
Και ενετείλατο Κύριος ο Θεός τω Αδάμ λέγων· από παντός ξύλου του εν τω παραδείσω βρώσει φαγή, από δε του ξύλου του γινώσκειν καλόν και πονηρόν, ουφάγεσθε απ' αυτού· ηδ' ον ημέρα φάγητεαπ' αυτού , θανάτω αποθανείσθε .
Και έδωσε εντολή Κύριος ο Θεός στον Αδάμ λέγοντάς τον : "Από όλα τα καρποφόρα δέντρα που υπάρχουν στον Παράδεισο, σας δίνω το δικαίωμα να τρώτε. Από το δέντρο όμως της γνώσεως του καλού και κακού δεν πρέπει ποτέ να φάτε απ' αυτό. Κατά την ημέρα, κατά την οποία θα φάτε από τον καρπό του, θα χάσετε το δικαίωμα της αθανασίας, θα πεθάνετε σωματικώς και θα χωριστείτε από Εμένα, που σας έδωσα την ζωή".
Κατά Ματθαίον 4 , 2 - Νηστεύσας ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα.
Και νήστεψε ( ο Κύριος ) 40 μέρες και 40 νύχτες.
Προς Κορινθίους Α' 6,12 - Πάντα μοι έξεστιν, αλλ' ου πάντα συμφέρει.
Όλα μου επιτρέπεται να τα κάνω , όπως π.χ. να τρώγω και να πίνω χωρίς διακρίσεις , αλλά δεν είναι συμφέρον να τα πράττω όλα.
Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος - Θυμήσου το ξύδι και τη χολή που ποτίστηκε ο Ιησούς. Έτσι θα μάθεις να νηστεύεις πιο εύκολα.
Αββάς Λογγίνος : "Η νηστεία ταπεινώνει το σώμα, η αγρυπνία καθαρίζει τον νου, η ησυχία φέρνει το πένθος, το πένθος βαπτίζει τον άνθρωπο και τον απαλλάσσει από την αμαρτία".
Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος - Η νηστεία είναι βία φύσεως και περιτομή των ηδονών του λάρυγγος, εκτομή της σαρκικής πυρώσεως, εκκοπή των πονηρών λογισμών, απελευθέρωση από μολυσμούς ονείρων, καθαρότης προσευχής, φωτισμός της ψυχής, διαφύλαξη του νου, διάλυση της πωρώσεως, θύρα της κατανύξεως, ταπεινός στεναγμός, χαρούμενη συντριβή, σταμάτημα της πολυλογίας, αφορμή ησυχίας, φρουρός της υπακοής, ελαφρότης του ύπνου, υγεία του σώματος, πρόξενος της απαθείας, άφεση των αμαρτημάτων, θύρα και απόλαυση του παραδείσου.
Άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης - Σε τίποτα δεν ωφελεί η νηστεία από τα φαγητά εκείνους, που δεν νηστεύουν με όλες τους τις αισθήσεις. Γιατί αυτός που αγωνίζεται σε όλα, πρέπει να είναι εγκρατής.
Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος - Η νηστεία είναι αρχή και θεμέλιο κάθε πνευματικής εργασίας. Όσα λοιπόν οικοδομήσεις πάνω σ' αυτό το θεμέλιο, γίνονται άπτωτα και ακατάλυτα, επειδή είναι κτισμένα πάνω σε στερεά πέτρα. Αν όμως σηκώσεις αυτό το θεμέλιο και στη θέση του βάλεις τον κορεσμό της γαστέρας και τις άτοπες επιθυμίες, αυτά παρασύρονται σαν άμμος από τους πονηρούς λογισμούς και το ποτάμι των παθών και καταστρέφεται όλη η οικοδομή των αρετών. Για να μη γίνει λοιπόν αυτό και σε μας, ας σταθούμε με χαρά πάνω στο σταθερό θεμέλιο της νηστείας, ας σταθούμε, αδερφοί μου, καλώς, ας σταθούμε με τη θέλησή μας.
Μέγας Βασίλειος - Να σέβεσαι την παλαιότητα της νηστείας. Είναι συνομήλικη με την ανθρωπότητα· η νηστεία νομοθετήθηκε στον παράδεισο. Είναι η πρώτη εντολή που έλαβε ο Αδάμ· « Από το δένδρο της γνώσεως του καλού και του κακού δεν θα φάτε » ( Γεν. 2,17 ) . Το « δεν θα φάτε » είναι νομοθεσία νηστείας και εγκρατείας. Εάν είχε νηστεύσει από τον καρπό του δένδρου η Εύα, τώρα δεν θα είχαμε ανάγκη από την νηστεία αυτή. « Διότι δεν έχουν ανάγκη ιατρού οι υγιείς, αλλά οι άρρωστοι » (Ματθ. 9,12) .
Ιερός Χρυσόστομος - Η νηστεία ενισχύει την προσευχή. Γίνεται φτερό στην πορεία της προς τον ουρανό. Είναι μητέρα της υγείας, παιδαγωγός της νιότης, στολίδι των γηρατειών. Είναι συνοδοιπόρος των ταξιδιωτών και ασφάλεια των συγκατοίκων. Ο άνδρας δεν αμφιβάλλει καθόλου για τη συζυγική πίστη της γυναίκας του, όταν την βλέπει να συζεί με τη νηστεία. Η γυναίκα δεν λιώνει από ζήλεια, όταν βλέπει τον άνδρα της να νηστεύει. Ποιός ζημιώθηκε ποτέ από τη νηστεία; Υπολόγισε την οικονομική κατάσταση του σπιτιού σου σε μια μέρα νηστείας. Υπολόγισέ την και σε μια συνηθισμένη μέρα. Θα διαπιστώσεις έτσι εύκολα, πόσο μεγάλο κέρδος έχεις με τη νηστεία.
Νηστεία δεν είναι μόνο το να απέχουμε από κάποιες τροφές , αλλά και να φυλαγόμαστε από παρεκτροπές . Γι' αυτό και η Εκκλησία μάς προτρέπει : « Νηστεύσωμεν , αδελφοί , σωματικώς , νηστεύσωμεν και πνευματικώς » .
Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ, ἀληθὴς νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους, καὶ ἐπιορκίας· ἡ τούτων ἔνδεια, νηστεία ἐστίν, ἀληθὴς καὶ εὐπρόσδεκτος . ( Δευτέρα Α' Εβδομάδος. Αποστιχα ) .
Νηστείαν, οὐκ ἀποχὴν βρωμάτων μόνον τελέσωμεν, ἀλλὰ παντὸς ὑλικοῦ πάθους ἀλλοτρίωσιν, ἵνα τὴν καθ' ἡμῶν τυραννοῦσαν, σάρκα δουλώσαντες, ἄξιοι γενώμεθα τῆς τοῦ Ἀμνοῦ μεταλήψεως, τοῦ ὑπὲρ τοῦ κόσμου σφαγέντος ἑκουσίως Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, καὶ πνευματικῶς ἑορτάσωμεν, τὴν ἐκ νεκρῶν τοῦ Σωτῆρος Ἀνάστασιν, εἰς ὕψος ἀρθέντες, ἀρετῶν ἐν φαιδρότητι, καὶ τῇ τρυφῇ τῶν ἀρίστων ἔργων, εὐφραίνοντες τὸν Φιλάνθρωπον . ( Τρίτη Α' Εβδομάδος απόστιχα ) .
Νηστεύοντες ἀδελφοὶ σωματικῶς, νηστεύσωμεν καὶ πνευματικῶς, λύσωμεν πάντα σύνδεσμον ἀδικίας, διαρρήξωμεν στραγγαλιάς, βιαίων συναλλαγμάτων· πᾶσαν συγγραφήν ἄδικον διασπάσωμεν, δώσωμεν πεινῶσιν ἄρτον, καὶ πτωχοὺς ἀστέγους εἰσαγάγωμεν εἰς οἴκους, ἵνα λάβωμεν παρὰ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, τὸ μέγα ἔλεος . ( Τετάρτη Α' Εβδομάδος, στιχηρά ) .
Η αληθινή νηστεία απαιτεί όχι μόνο αποχή, αλλά και μετοχή. Όχι μόνο να απέχουμε απο συγκεκριμένα φαγητά, αλλά και να μετέχουμε σε έργα φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης, μεταξύ των οποίων είναι η εξάλειψη των αδικιών και η φιλοξενία -ειδικά προς άτομα που βρίσκονται σε ανάγκη. Ο ύμνος το θέτει απλά. Δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική νηστεία χωρίς αγάπη προς τον πλησίον, και ειδικά προς τους συνανθρώπους μας που έχουν τις μεγαλύτερες ανάγκες.
Η Ορθόδοξη νηστεία είναι ένα μέσο που μας υπενθυμίζει όχι μόνο πως εξαρτόμαστε από τον Θεό αλλά και την συχνά ξεχασμένη αλήθειά πως ο Θεός βρίσκεται στο πρόσωπο του πλησίον μας. Χωρίς αυτόν τον αγώνα, χωρίς την συνεχή προσπάθεια να προσηλώσουμε τον νου και την καρδιά μας προς στον Θεό και να βλέπουμε το Πρόσωπό Του τόσο στον πλησίον μας όσο και στην όλη δημιουργία, μια απλή νηστεία από φαγητό δεν έχει αξία. Όταν όμως την ασπαζόμαστε ολοκληρωτικά, η νηστεία γίνεται μια θετική δράση, μια αληθινή παρουσία του Θεού που μας φανερώνει το απερίγραπτο κάλλος και το λαμπρό μεγαλείο του Αναστημένου Κυρίου .
Αμήν .
Μεγάλοι άγιοι νηστευτές : Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος , Ο Άγιος Ιωάννης Δ΄ ο Νηστευτής ( 2 Σεπτεμβρίου ) , Ὁ Μέγας Ἀντώνιος , Η Ὁσία Μαρία η Αἰγυπτία , Άγιος Ευστράτιος ο Νηστευτής ο Οσιομάρτυρας , κ.α.